Ποιά είναι η λειτουργία του ουροποιητικού συστήματος;

Πως λειτουργεί το ουροποιητικό μας σύστημα; Πόσα ούρα παράγουμε και τι χρώμα πρέπει να έχουν; Κάθε πότε πρέπει να τα εξετάζουμε και ποιες παθήσεις υποκρύπτουν;

Το ουροποιητικό σύστημα αποτελείται από τους δυο νεφρούς και τους δύο ουρητήρες , που αποτελούν το ανώτερο ουροποιητικό σύστημα, καθώς και την ουροδόχο κύστη και την ουρήθρα, που αποτελούν το κατώτερο ουροποιητικό σύστημα.
Τα όργανα του ουροποιητικού συστήματος παράγουν τα ούρα, αποκαθιστώντας έτσι την ισορροπία του νερού στον οργανισμό αλλά και τοξινών και αποβλήτων του μεταβολισμού, όπως η ουρία και η αμμωνία. Παράγονται στο παρέγχυμα του νεφρού και συγκεντρώνονται αρχικά στη νεφρική πύελο που είναι μία δεξαμενή. Από εκεί, με σύσπαση της πυέλου, κατευθύνονται στους δύο λεπτούς σωλήνες που ονομάζονται ουρητήρες και μεταφέρονται στην κύστη. Η κύστη αποθηκεύει τα ούρα καθώς λειτουργεί σαν ένα μπαλόνι που γεμίζει σιγά σιγά.
Αν το ουροποιητικό σύστημα είναι υγιές, η χωρητικότητα της ουροδόχου κύστης είναι περίπου 400 ml ούρων, που συνήθως μαζεύονται μέσα σε 2 έως 5 ώρες, ανάλογα πάντα με τα υγρά που πίνουμε. Όταν τα ούρα γεμίσουν την κύστη, αποβάλλονται έξω από το σώμα μέσω της ουρήθρας με την ούρηση.
Η χωρητικότητα της ουροδόχου κύστεως είναι ίδια σε άντρες και γυναίκες. Υπάρχουν όμως διαφορές από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ειδικά στις γυναίκες, η κύστη τείνει να είναι λίγο μεγαλύτερη, γιατί δεν την αδειάζουν τόσο συχνά όσο οι άντρες και αυτό συμβαίνει κυρίως για κοινωνικούς λόγους – οι γυναίκες αποφεύγουν τις τουαλέτες εκτός σπιτιού. Η τάση τους, λοιπόν, αυτή, να κρατάνε τα ούρα αυξάνει σταδιακά τη χωρητικότητα της ουροδόχου κύστεως. Ωστόσο, είναι λάθος να «κρατάμε» τα ούρα, γιατί με την πάροδο του χρόνου αυτή η αύξηση στη χωρητικότητα της κύστεως και το λίμνασμα των ούρων μπορεί να μας κάνει επιρρεπείς σε ουρολοιμώξεις.

- Πόσα ούρα παράγονται φυσιολογικά κάθε μέρα;

Το ποσό των παραγόμενων ούρων εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, ιδίως από την ποσότητα των ρευστών αλλά και στερεών τροφίμων που καταναλώνει ένα άτομο αλλά και από το πόσα υγρά χάνονται μέσω του ιδρώτα και με την αναπνοή. Ορισμένοι τύποι φαρμάκων μπορούν, επίσης, να επηρεάσουν την ποσότητα των ούρων που αποβάλλονται, αφού υπάρχουν φάρμακα που αυξάνουν τη διούρηση (π.χ. διουρητικά) και άλλα που οδηγούν το σώμα να συγκρατεί υγρά (κατακράτηση υγρών). Συνήθως το καλοκαίρι, όπου οι απώλειες σε υγρά είναι μεγαλύτερες λόγω της ζέστης, ο οργανισμός παράγει λιγότερα ούρα, ώστε να διατηρεί την ισορροπία του.
Στους ενήλικες, ανάλογα με την λήψη υγρών, η μέση παραγωγή ούρων είναι περίπου 1 με 2 λίτρα ημερησίως. Ως πολυουρία, δηλαδή υπερβολική παραγωγή ούρων, θεωρείται ποσότητα πάνω από 2,5 l/ημέρα, σε αντίθεση με την ολιγουρία, όπου παράγονται λιγότερα από 400 ml ανά ημέρα, και την ανουρία, όταν η παραγωγή μειωθεί κάτω από 100 ml ανά ημέρα.

- Γιατί αλλάζει το χρώμα των ούρων μου;

Το φυσιολογικό χρώμα των ούρων είναι υποκίτρινο. Ωστόσο, το χρώμα του επηρεάζεται από την ποσότητα των υγρών που προσλαμβάνουμε. Έτσι, όταν κάνουμε μεγάλη κατανάλωση υγρών, το χρώμα τους μπορεί να πλησιάζει το λευκό (διάφανα σαν νερό) ενώ αν τύχει να στερηθούμε το νερό – όπως κατά τη διάρκεια μιας πολύ ζεστής καλοκαιρινής ημέρας- τότε τα ούρα μας τείνουν να είναι πιο συμπυκνωμένα κι άρα το χρώμα τους γίνεται πολύ έντονο κίτρινο, που μπορεί να πλησιάζει και το πορτοκαλί. Επίσης, όταν καταναλώνουμε τροφές που έχουν φυσικές χρωστικές (π.χ. πατζάρια), τα ούρα θα έχουν κόκκινο χρώμα.

Ωστόσο, υπάρχουν και παθολογικές καταστάσεις που αλλάζουν το χρώμα των ούρων. Όταν τα ούρα μας είναι θολά, τότε μπορεί να υποκρύπτεται κάποια ουρολοίμωξη, πυουρία ή χυλουρία, δηλαδή αποβολή λέμφου. Αυτή η κατάσταση χρήζει εργαστηριακής διερεύνησης.
Ανησυχητικό είναι και όταν έχουμε κόκκινα ούρα. Τότε μπορεί να έχουμε ένα εύρος «αποχρώσεων» από ελαφρώς κόκκινο ή έντονο κόκκινο έως και σκούρο κόκκινο (το χρώμα του κονιάκ) ή (πιο σπάνια) και μαύρο. Συνήθως, το έντονο κόκκινο παραπέμπει σε πρόσφατη αιμορραγία ενώ το πιο σκούρο (κονιάκ) σε παλαιότερη. Η αιμορραγία στα ούρα, ειδικά όταν συνοδεύεται από πόνο, δεν είναι τόσο σοβαρή γιατί παραπέμπει συνήθως σε κάποια λοίμωξη, ενώ είναι πιο ανησυχητική όταν δεν έχει ως συνοδό σύμπτωμα τον πόνο (μπορεί να παραπέμπει σε σοβαρότερες νόσους όπως ο καρκίνος).
Το πορτοκαλί χρώμα στα ούρα μπορεί να υποδηλώνει κατανάλωση κάποιων φαρμάκων ή απλά αφυδάτωση ενώ πιο ασυνήθιστα χρώματα, όπως το πράσινο, υποκρύπτουν παθήσεις του ήπατος ή οφείλονται σε λήψη φαρμάκων. Σπανιότερα, το καφέ χρώμα στα ούρα είναι αποτέλεσμα της λήψης κάποιων αντιβιοτικών ή – σπανιότερα – ανθελονοσιακών φαρμάκων.

- Κάθε πότε πρέπει να κάνω γενική εξέταση ούρων;

Ένας υγιής άνθρωπος πρέπει να κάνει εξέταση ούρων στα πλαίσια ενός γενικότερου τσεκ απ μία φορά το χρόνο περίπου. Πιο συχνός έλεγχος είναι σκόπιμο να γίνεται από ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη ή υποψία νεφρικής νόσου καθώς και με κληρονομικότητα συναφών παθήσεων.
Η γενική εξέταση των ουρών δείχνει πως λειτουργούν οι νεφροί, αν υπάρχει μειωμένη παραγωγή ή ακόμα και υπερπαραγωγή ούρων, αν υπάρχει ουρολοίμωξη ή διάφορες ουσίες, όπως σάκχαρο, μέσα στα ούρα. Η ύπαρξη αίματος μπορεί να σχετίζεται με κακοήθεια.

- Ποιές είναι οι συχνότερες ουρολογικές παθήσεις;

Οι συχνότερες παθήσεις του ουροποιητικού συστήματος είναι η ουρολοίμωξη, οι παθήσεις του προστάτη, η ακράτεια και η νεφρολιθίαση.
Η ουρολοίμωξη είναι φλεγμονή του ουροποιητικού συστήματος που εμφανίζεται συχνότερα στις γυναίκες. Οι κυριότερες παθήσεις του προστάτη στους άνδρες είναι η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη, η προστατίτιδα και ο καρκίνος στον αδένα. Η ακράτεια ούρων είναι μια κοινή διαταραχή σε άνδρες και γυναίκες και εκδηλώνεται με αδυναμία συγκράτησης των ούρων. Η νεφρολιθίαση είναι η παρουσία λίθων στους νεφρούς και εμφανίζεται συχνότερα στους άνδρες.