Ρεπορτάζ: Μαίρη Κατσανοπούλου
Νέα φάρμακα κατά του πόνου με λιγότερες παρενέργειες και καινούργιες παρεμβατικές τεχνικές μπορούν να ανακουφίσουν σήμερα όσους πάσχουν από χρόνιους πόνους _ δηλαδή έναν στους πέντε ενήλικες Ευρωπαίους _ ενώ αναμένονται φάρμακα που θα είναι ειδικά παρασκευασμένα για κάθε ασθενή.
Ο πόνος είναι ο «δυνάστης των λαών», σύμφωνα με τον Αλβέρτο Σβάιτσερ. Και σε αυτόν είναι αφιερωμένο το 2010 ως Παγκόσμιο Έτος ενάντια στον Μυοσκελετικό Πόνο, ενώ το 2009 ήταν το Παγκόσμιο Έτος κατά του Καρκινικού Πόνου. Πόνος _ σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση για τη Μελέτη Πόνου (IASP) _ είναι μια δυσάρεστη αισθητική και συναισθηματική εμπειρία, που σχετίζεται με πραγματική ή δυνητική βλάβη ή περιγράφεται με τους όρους μιας τέτοιας βλάβης.
«Σύμφωνα με τον ειδικό γιατρό του πόνου, πόνος υπάρχει κάθε φορά που τον αναφέρει ο ασθενής», λέει η αναπληρώτρια καθηγήτρια Αναισθησιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Ιωάννα Σιαφάκα, αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Συμπτωματικής και Παρηγορητικής Φροντίδας.
Ο πόνος είναι συχνότερος στις ηλικίες μετά τα 50 χρόνια, επειδή το 97% του πληθυσμού έχει εμφανείς εκφυλιστικές αλλοιώσεις της σπονδυλικής στήλης που έρχονται με την αύξηση της ηλικίας και δημιουργούν χρόνιο πόνο. «Ο πόνος είναι συνήθως υποκειμενικός», επισημαίνει η κ. Σιαφάκα. «Κάθε άτομο μαθαίνει την έννοια του όρου μέσα από εμπειρίες που σχετίζονται με τραύματα στην πρώιμη ζωή. Η προσωπική εμπειρία του πόνου επηρεάζεται από πολλαπλούς εξωτερικούς παράγοντες και αποκαλύπτεται μέσω του λόγου, της έκφρασης και της συμπεριφοράς των ασθενών. Άρα, κάθε άνθρωπος μπορεί να βιώνει και να εκφράζει διαφορετικά τον πόνο».
Συνδυασμένες θεραπείες
«Όταν ο πόνος επιμένει, τότε θα πρέπει ν’ ανησυχούμε και να ζητήσουμε τη βοήθεια του οικογενειακού γιατρού», συμβουλεύει η κ. Σιαφάκα. «Ο γιατρός πιθανώς θα συνταγογραφήσει κάποια φάρμακα ή θα συστήσει άλλη αγωγή για την περαιτέρω ανακούφιση του ασθενούς. Αν αυτό δεν φέρει αποτέλεσμα, θα πρέπει ο πάσχων να απευθυνθεί σε γιατρό εξειδικευμένο στην αντιμετώπιση του πόνου ή σε Κέντρο Πόνου και Παρηγορητικής Αγωγής. Σήμερα, έχουν προστεθεί στο οπλοστάσιό μας νέα αναλγητικά φάρμακα, όπως φάρμακα νεώτερης γενιάς με λιγότερες παρενέργειες (όπως αντιεπιληπτικά, αντικαταθλιπτικά, οπιοειδή, ανταγωνιστές ΝΜDΑ υποδοχέων) καθώς και παρεμβατικές τεχνικές (νευροδιέγερση, ραδιοσυχνότητα και εμφυτευμένα συστήματα αναλγησίας)».
Κάποιοι ασθενείς, όμως, δεν είναι εύκολο να ανακουφισθούν. «Υπάρχουν περιπτώσεις αθεράπευτου χρόνιου πόνου σε ασθενείς με πολύπλοκο ιστορικό πόνου», λέει η κ. Σιαφάκα. «Αυτοί οι ασθενείς θα πρέπει να ζητήσουν βοήθεια σε ειδικά Κέντρα Αντιμετώπισης Πόνου και Παρηγορητικής Αγωγής».
Τα Κέντρα Πόνου έχουν ιδρυθεί τα τελευταία χρόνια για τις ανάγκες των ατόμων που πάσχουν από χρόνιο καλοήθη ή κακοήθη πόνο. Εκεί, οι ασθενείς που βιώνουν έντονο και επίμονο πόνο βρίσκουν επαγγελματίες υγείας που είναι εξειδικευμένοι στην κατανόηση και την αντιμετώπιση των προβλημάτων τους. «Για να είμαστε αποτελεσματικοί, η αντιμετώπιση του πόνου πρέπει να είναι πολυπαραγοντική», τονίζει η κ. Σιαφάκα. «Τα Κέντρα αυτά παρέχουν συνδυασμό θεραπειών όπου, εκτός από τους ειδικούς γιατρούς, συμμετέχουν και διάφοροι άλλοι επαγγελματίες υγείας, όπως φυσικοθεραπευτές, νοσηλευτές, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί κ.ά».
Τι ερευνάται διεθνώς στο θέμα του πόνου; «Η διεθνής έρευνα εστιάζει στους μοριακούς μηχανισμούς δημιουργίας του πόνου σε επίπεδο κυττάρου και με βάση τους μηχανισμούς δημιουργεί πιο εξειδικευμένα φάρμακα», μας πληροφορεί η κ. Σιαφάκα. «Επίσης, βάσει του γενετικού υλικού του κάθε ανθρώπου, προσπαθούν να κατασκευάσουν φάρμακα κατευθυνόμενα ειδικά για τον κάθε ασθενή».
Οι επιπτώσεις
Ο χρόνιος πόνος επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής του ασθενούς, έχοντας βιολογικές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις. Οι ασθενείς με χρόνιο πόνο έχουν
Δυσκολία στον ύπνο.
Συχνά, άγχος και κατάθλιψη.
Μειωμένη ενέργεια.
Δυσκολίες συγκέντρωσης
Μειωμένη όρεξη.
«Ο χρόνιος πόνος συνοδεύεται επίσης από σημαντική έκπτωση της ποιότητας ζωής και της λειτουργικότητας», τονίζει η κ. Σιαφάκα. «Επιβαρύνει οικονομικά τον ασθενή (με κόστος φαρμάκων και φροντίδας και απώλεια εισοδημάτων), αλλά και την κοινωνία (απουσία από την εργασία, μειωμένη παραγωγικότητα) και τους φορείς παροχής περίθαλψης».
Η διάγνωση
Η διάγνωση του πόνου μπορεί να γίνει:
- με το ιστορικό του ασθενή
- την κλινική και ειδικότερα νευρολογική εξέταση
- τον εργαστηριακό έλεγχο (αιματολογικές, απεικονιστικές, ηλεκτροφυσιολογικές εξετάσεις).
- με ειδικά ερωτηματολόγια και κλίμακες εκτίμησης του πόνου.
«Η διάγνωση του πόνου πρέπει να γίνεται από πολυεπιστημονική ομάδα, που να περιλαμβάνει πολλούς επαγγελματίες υγείας», υπογραμμίζει η κ. Σιαφάκα..
Τα είδη του πόνου
Ανάλογα με τη χρονική διάρκεια, ο πόνος μπορεί να είναι οξύς και χρόνιος:
Ο οξύς πόνος διαρκεί το πολύ έως 3 μήνες και θεωρείται ο «καλός πόνος», επειδή δείχνει δυνητική ή πραγματική βλάβη και έχει προστατευτικό ρόλο. Ο οξύς πόνος είναι η απάντηση του οργανισμού σε βλαπτικό εξωγενές ερέθισμα, θερμικό, χημικό ή μηχανικό. Παραδείγματα οξέος πόνου: μετεγχειρητικός πόνος, πόνος ύστερα από κάταγμα, κωλικός νεφρού, ήπατος, οξεία οσφυαλγία.
Ο χρόνιος πόνος δεν είναι απλά ένας οξύς πόνος που έχει μεγαλύτερη διάρκεια (δηλαδή, πάνω από 3 μήνες), αλλά αποτελεί έκφραση παθολογικής λειτουργίας του νευρικού συστήματος. Είναι νόσος που περιλαμβάνει διάφορους μηχανισμούς. Ο χρόνιος πόνος δεν εξυπηρετεί καμία προστατευτική βιολογική λειτουργία, δεν υποχωρεί και δεν αυτοπεριορίζεται. Παραδείγματα χρόνιου πόνου: μεθερπητική νευραλγία, περιφερική διαβητική νευροπάθεια, ρευματοειδής αρθρίτιδα, οστεοαρθρίτιδα κ.α.
Ανάλογα με τους παθοφυσιολογικούς μηχανισμούς δημιουργίας του, ο πόνος διακρίνεται σε:
Αλγαισθητικό (σωματικός και σπλαχνικός πόνος).
Νευροπαθητικό πόνο (περιφερικός και κεντρικός ).
Ψυχογενή πόνο.
Οι μηχανισμοί
«Στον αλγαισθητικό τύπο, ο πόνος προκαλείται από διέγερση περιφερικών αλγουποδοχέων, που είναι ελεύθερες νευρικές αποδείξεις Αδ και C νευρικών ινών και υπάρχουν σε πολλούς ιστούς (δέρμα, μύες, οστά)», περιγράφει η κ. Σιαφάκα.«Τα χημικά, θερμικά και μηχανικά ερεθίσματα μετατρέπονται σε ηλεκτρικά σήματα, που μεταφέρονται σε νευρώνες στο νωτιαίο μυελό και από εκεί με ανοδική οδό στον εγκέφαλο, όπου γίνεται η αντίληψη του πόνου».
Ο νευροπαθητικός πόνος προκαλείται από βλάβη στο περιφερικό ή στο κεντρικό νευρικό σύστημα και στη δημιουργία που υπεισέρχονται πολλοί και πολύπλοκοι μηχανισμοί. «Πολλοί μηχανισμοί είναι ακόμη αδιευκρίνιστοι και υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ ερεθίσματος και συμπτώματος (σαν ένας συναγερμός που χτυπά συνέχεια χωρίς να υπάρχει επείγουσα ανάγκη ή χτυπά επαναληπτικά λανθασμένα προειδοποιητικά σήματα)», λέει η κ. Σιαφάκα. «Τα συμπτώματα του νευροπαθητικού πόνου που περιγράφουν οι ασθενείς, είναι καθοριστικά για τη διάγνωση και περιλαμβάνουν εκφράσεις όπως κάψιμο, ηλεκτρικό ρεύμα, μούδιασμα, φαγούρα, βελονιές, μαχαιριές».
Κατά την εξέταση από το γιατρό, ο ασθενής παρουσιάζει δύο φαινόμενα: αλλοδυνία και υπεραλγησία. « Η αλλοδυνία είναι ο πόνος που οφείλεται σε ερέθισμα που δεν είναι φυσιολογικά επώδυνο», εξηγεί η κ. Σιαφάκα, «ενώ η υπεραλγησία είναι η υπερβολική απάντηση του οργανισμού σε ερέθισμα που είναι φυσιολογικά επώδυνο».
Στον καρκίνο
H καινούργια γνώση ότι ο καρκινικός πόνος είναι και μικτός πόνος (δηλαδή, στο 30% έχει στοιχεία νευροπαθητικού πόνου) οδηγεί τελευταία στη βελτίωση της θεραπευτικής προσέγγισης αυτώ των ασθενών, χορηγώντας φάρμακα εκλογής, όπως αντιεπιληπτικά και αντικαταθλιπτικά. Για την ανακούφιση, λοιπόν, από τον πόνο αυτής της ευαίσθητης ομάδας ασθενών, απαιτείται σήμερα, όχι μόνο με αύξηση των οπιοειδών φαρμάκων, αλλά και προσθήκη μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών και βοηθητικών φαρμάκων, όπως προτείνει η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας.
Οι αιτίες του χρόνιου πόνου
Oστεοαρθρίτιδα 34%
Kήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου 15%
Πόνος ύστερα από τραύμα 12%
Ρευματοειδής αρθρίτιδα 8%
Κεφαλαλγία 7%
Κάταγμα 6%
Κάκωση νεύρου 4%
Οι συνέπειες
_ Ένας στους 4 πάσχοντες αισθάνονται ότι δεν μπορούν να φροντίσουν τον εαυτό τους
_ 27% δεν μπορούν να διατηρήσουν φιλικές ή οικογενειακές σχέσεις
_ 30% δεν μπορούν να διατηρήσουν ανεξάρτητο τρόπο ζωής
_ 19% δηλώνουν ανίκανοι να συνάψουν σεξουαλικές σχέσεις
_ 50% αισθάνονται συνεχώς κουρασμένοι
_ 43% αισθάνονται αβοήθητοι
_ 44% δηλώνουν ότι ο πόνος εμποδίζει την ικανότητα καθαρής σκέψης και συγκέντρωσής τους
_ 16% δηλώνουν ότι ο πόνος κάποιες μέρες είναι τόσο έντονος, που θα ήθελαν να πεθάνουν!
Αριθμοί
_ Ο πόνος είναι συχνότερος μετά τα 50 χρόνια
_ Πιο συχνοί οι πόνοι στις αρθρώσεις (42%), από οστεορθρίτιδα και ρευματοειδή αρθρίτιδα
_ Ο χρόνιος πόνος προσβάλλει 1 στους 5 ενήλικες σε όλη την Ευρώπη (75 εκατομμύρια ανθρώπους) και το 1/3 όλων των ευρωπαϊκών οικογενειών υποφέρει από χρόνιο πόνο
_ Οι γυναίκες (56% των ασθενών με χρόνιο πόνο) υποφέρουν περισσότερο από τους άνδρες (44%)
_ 30%-40% των καρκινοπαθών υποφέρουν από πόνο στα αρχικά στάδια της νόσου, το 80-90% στα τελικά
_ 50% των ασθενών με AIDS έχουν χρόνιο νευροπαθητικό πόνο
_ Ο χρόνιος πόνος προκαλεί κατάθλιψη στο 40% των πασχόντων και διαταραχές ύπνου στο 70%
Ένας στους πέντε ενήλικες υποφέρει από χρόνιο πόνο, που καταστρέφει την προσωπική, σεξουαλική και κοινωνική ζωή του και προκαλεί κατάθλιψη
Πηγή: Πανευρωπαϊκή Έρευνα Χρόνιου Πόνου
Info
Τόσο το απερχόμενο 2009 όσο και το επερχόμενο 2010, έχουν καθοριστεί από τη Διεθνή Εταιρεία για τη Μελέτη του Πόνου (IASP) ως Παγκόσμια Έτη Πόνου (για τον καρκινικό και τον μυοσκελετικό πόνο, αντίστοιχα), με σύνθημα «Σπάσε τη σιωπή σου!». Πολλοί πάσχοντες δεν γνωρίζουν πώς να αντιμετωπίσουν το πρόβλημά τους, ενώ ένας στους τέσσερις καρκινοπαθείς δεν έχει φροντίδα για τον πόνο του.
ΙΝFO: Ελληνική Εταιρεία Συμπτωματικής και Παρηγορητικής Φροντίδας Καρκινοπαθών και μη Ασθενών, τηλ. 210-6457.878, info@grapalliative.gr, www.grpalliative.org. Eλληνική Εταιρεία Αλγολογίας, τηλ. 210-6444.174, info@algologia.gr, pain@internet.gr, www.hsp-pain.gr, International Association for the Study of Pain, www.iasp-pain.org
Πηγή : ΤΑ ΝΕΑ Ένθετο Υγεία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου