Το «ματωμένο» φεγγάρι του Αυγούστου

Η έκλειψη της Σελήνης θα είναι ορατή από την Ελλάδα στις 16 Αυγούστου και θα διαρκέσει πάνω από 3 ώρες

«E» 2/8

Δεν συμβαίνει συχνά, αλλά ο φετινός Αύγουστος θα μας δώσει αρκετές ευκαιρίες να σηκώσουμε ψηλά το κεφάλι και να κοιτάξουμε τον ουρανό, με πρώτη και καλύτερη την ολική έκλειψη του Ηλιου της περασμένης Παρασκευής (1η Αυγούστου).

Υ

Φυσικά, αυτή η ολική έκλειψη πέρασε μάλλον απαρατήρητη από τη χώρα μας, αφού μόνο από τις βόρειες περιοχές θα μπορούσε κάποιος να παρατηρήσει ένα πολύ μικρό κομμάτι του ήλιου να καλύπτεται από τη Σελήνη.

Αν εξαιρέσουμε, μάλιστα, την ολική έκλειψη του Ηλιου της 29ης Μαρτίου του 2006, που ήταν ορατή μόνο από το Καστελόριζο, τα τελευταία 100 χρόνια από την Ελλάδα παρατηρήθηκε μία μόνο ολική ηλιακή έκλειψη στις 19 Ιουνίου του 1936, ενώ η επόμενη φορά που μια ολική έκλειψη του Ηλιου θα είναι ορατή από την Ελλάδα θα είναι στις 21 Απριλίου του 2088.

Δεν συμβαίνει, όμως, το ίδιο και με τις σεληνιακές εκλείψεις, τις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε από τη χώρα μας πολύ πιο συχνά. Η επόμενη, μάλιστα, έκλειψη της Σελήνης θα είναι ορατή από την Ελλάδα το βράδυ της 16ης Αυγούστου, αφού συνήθως οι σεληνιακές εκλείψεις ακολουθούν ή προηγούνται κατά περίπου 15 ημέρες από τις ηλιακές εκλείψεις.

Με μία διαφορά, όμως, αφού στην προκειμένη περίπτωση η σεληνιακή έκλειψη δεν θα είναι ολική αλλά μερική. Παρ όλα αυτά, θα είναι αρκετά χορταστική, μια και η φάση της μερικής έκλειψης θα διαρκέσει λίγο πάνω από 3 ώρες.

Το όλο φαινόμενο, φυσικά, θα διαρκέσει περισσότερο και θα αρχίσει στις 9:10 μ.μ., αμέσως μετά την ανατολή της Σελήνης, θα φτάσει στο μέγιστό της 10 λεπτά μετά τα μεσάνυχτα, και θα τελειώσει 5 λεπτά πριν από τις 4:00 το πρωί.

Φέτος, λοιπόν, δεν θα ευχαριστηθούμε πλήρως το περίφημο αυγουστιάτικο Φεγγάρι, την Πανσέληνο δηλαδή του Αυγούστου, αφού στο μεγαλύτερο μέρος της νύχτας η λαμπρή φορεσιά του θα καλύπτεται από τη σκιά της Γης.

Ο μεγαλύτερος αριθμός σεληνιακών εκλείψεων στη διάρκεια ενός ημερολογιακού έτους δεν υπερβαίνει τις τρεις (όπως έγινε το 1917 και το 1982), ενώ οι ηλιακές εκλείψεις είναι πολύ πιο συχνές από τις σεληνιακές, αφού ο μέγιστος αριθμός των ηλιακών εκλείψεων σ' έναν χρόνο μπορεί να φτάσει τις πέντε, όπως έγινε το 1934. Στη διάρκεια μιας έκλειψης έχουμε τρεις συνολικά πρωταγωνιστές: τον Ηλιο, τη Σελήνη και τη Γη. Για να συμβεί όμως μία έκλειψη χρειάζεται τα τρία αυτά σώματα να βρίσκονται σε ευθεία γραμμή.

Η... διαδρομή
Ετσι, παρότι η Σελήνη περιφέρεται γύρω από τη Γη σχεδόν μία φορά τον μήνα, δεν έχουμε εκλείψεις κάθε μήνα. Για να κατανοήσουμε γιατί συμβαίνει αυτό, ας υποθέσουμε ότι μία ευθεία γραμμή περνάει από το κέντρο του Ηλιου και της Γης και εκτείνεται στην άλλη της πλευρά. Αν η Σελήνη στη διαδρομή της γύρω από τη Γη περνούσε ακριβώς πάνω στη γραμμή, θα είχαμε εκλείψεις κάθε μήνα και ηλιακές και σεληνιακές.

Η Σελήνη όμως δεν ταξιδεύει με αυτόν τον τρόπο, αλλά αντίθετα, στην περιφορά της γύρω από τη Γη, περνάει είτε πιο πάνω είτε πιο κάτω από την υποθετική αυτή γραμμή. Οταν τα 3 αυτά σώματα δεν βρίσκονται στην ίδια ευθεία, οι σκιές και της Γης και της Σελήνης χάνονται στο Διάστημα και δεν γίνονται εκλείψεις.

ΣΤΗ ΣΚΙΑ ΤΗΣ ΓΗΣ
Στις σεληνιακές εκλείψεις διακρίνει κανείς εύκολα το σχήμα της σκιάς της Γης πάνω στη Σελήνη, γεγονός που φανέρωσε στους αρχαίους Ελληνες φιλοσόφους το σφαιρικό σχήμα του πλανήτη μας. Το θέαμα μιας ολικής έκλειψης της Σελήνης είναι ένα από τα υπέροχα θεάματα που προσφέρει ο ουρανός, γιατί στη διάρκεια του φαινομένου κατά το οποίο η Σελήνη βρίσκεται πλήρως στη σκιά της Γης η αντανάκλαση του ηλιακού φωτός πάνω στον πλανήτη μας φτάνει στη Σελήνη και την «χρωματίζει» με μια παράξενη κεραμιδί απόχρωση που κάνει τον δορυφόρο μας να φαίνεται σαν «ματωμένος».

ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ
Οι διαδοχικές φάσεις μιας σεληνιακής έκλειψης. Οι σεληνιακές εκλείψεις σε μία δεδομένη γεωγραφική περιοχή παρατηρούνται πολύ πιο συχνά απ ό,τι μια ολική ηλιακή έκλειψη, που είναι αρκετά σπάνια και φτάνει κατά μέσον όρο τα 360 χρόνια. Αλλά και σ' αυτή την περίπτωση οι ολικές σεληνιακές εκλείψεις είναι αρκετά ακριβοθώρητες, αφού η επόμενη ολική έκλειψη της Σελήνης θα γίνει στις 21 Δεκεμβρίου του 2010.

Ο Κανόνας των Εκλείψεων
Ο υπολογισμός των λεπτομερειών μιας έκλειψης γίνεται σήμερα με μεγάλη ακρίβεια, αν και η βασική τους πρόβλεψη δεν είναι κάτι το πρόσφατο και ανάγεται στην αρχαιότητα, όταν ανακαλύφτηκε για πρώτη φορά η περιοδικότητά τους που ονομάστηκε Σάρος. Η περίοδος αυτή των 6.585,321 ημερών, ή 18 ετών και 11 ημερών, βοηθάει εύκολα στην πρόβλεψη των σεληνιακών εκλείψεων, όχι όμως και στην ακριβή πρόβλεψη των ηλιακών. Υπολογισμοί που έγιναν τον περασμένο αιώνα διαπίστωσαν ότι η μέση διάρκεια της περιοδικότητας μιας σειράς εκλείψεων διαρκεί 1.315 χρόνια.

Η Βροχή των Περσείδων
Κάθε χρόνο γύρω από την 12η Αυγούστου μπορούμε να παρατηρήσουμε αρκετά φωτεινά πεφταστέρια να στολίζουν τον ουρανό. Είναι η ετήσια επίσκεψη των μετεώρων που σχηματίζουν τη «Βροχή των Περσείδων» επειδή τα σωματίδια αυτά φαίνονται ότι πηγάζουν από την κατεύθυνση του αστερισμού του Περσέα και προέρχονται από την ουρά του κομήτη Σουίφτ - Τατλ. Οταν η Γη συναντάει μια τέτοια ομάδα σωματιδίων τα έλκει και τότε αυτά εισέρχονται στην ατμόσφαιρά μας όπου και καίγονται, οπότε κανένα τους δεν φτάνει στην επιφάνεια της Γης γιατί είναι μικρότερα και από κόκκους άμμου.

Διονύσης Π. Σιμόπουλος