Οι μεγάλες ανατροπές σε κύριες, επικουρικές και επαγγελματικές συντάξεις

apogeumatini.jpg
Aπό την επεξεργασία που έχει γίνει προκύπτει ότι σήμερα το εισόδημα από συντάξεις των Ελλήνων συνταξιούχων προέρχεται κατά 98,5% από τις δημόσιες συντάξεις, ενώ από συντάξεις που έχουν σχέση με ιδιωτική ή επαγγελματική ασφάλιση προέρχεται μόλις το 1,5% του αντίστοιχου συνολικού εισοδήματος.

ΣΙΣΣΥ ΣΤΑΥΡΟΠΙΕΡΡΑΚΟΥ

Στην κεφαλαιοποίηση μέρους των επικουρικών συντάξεων προσανατολίζεται η κυβέρνηση στο πλαίσιο των αλλαγών των δομών του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, στα πρότυπα του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης της Σουηδίας.

Το προτεινόμενο σύστημα το οποίο επεξεργάζονται σοβαρά οι κ. Λοβέρδος και Κουτρουμάνης μελετάται να καλύπτει τους ασφαλισμένους μετά το 1992 και να λειτουργεί τη βάση των ατομικών λογαριασμών.

Ενα μέρος των εισφορών για την επικουρική ασφάλιση, 2,5% ή 3%, θα πηγαίνει στον προσωπικό λογαριασμό του κάθε ασφαλισμένου, ο οποίος κατ΄ επιλογή του θα μπορεί να τον κεφαλαιοποιεί.

Οι αλλαγές στο σύστημα των επικουρικών συντάξεων θα συνοδευτούν με την ενίσχυση του θεσμού των Επαγγελματικών Ταμείων, τα οποία θα χρηματοδοτούνται από τους ενδιαφερόμενους και θα υπόκεινται στην κρατική εποπτεία.

Aπό την επεξεργασία που έχει γίνει προκύπτει ότι σήμερα το εισόδημα από συντάξεις των Ελλήνων συνταξιούχων προέρχεται κατά 98,5% από τις δημόσιες συντάξεις, ενώ από συντάξεις που έχουν σχέση με ιδιωτική ή επαγγελματική ασφάλιση προέρχεται μόλις το 1,5% του αντίστοιχου συνολικού εισοδήματος.

Αντιθέτως, σ' άλλες ευρωπαϊκές χώρες το εισόδημα από συντάξεις του 2ου και του 3ου πυλώνα προσεγγίζει, ως τάση, το αντίστοιχο εισόδημα που προέρχεται από τις δημόσιες συντάξεις.

Μετά τις παρεμβάσεις που θα γίνουν στο ασφαλιστικό του σύστημα, οι δομές θα διαμορφωθούν ως ακολούθως:

1. Βασική σύνταξη που θα στηρίζεται στην ενίσχυση της ανταποδοτικής σχέσης ανάμεσα σε εισφορές-παροχές. Δηλαδή, περισσότερος χρόνος ασφάλισης θα οδηγεί σε μεγαλύτερη σύνταξη.

Ο κάθε ασφαλισμένος θα έχει έναν ατομικό κουμπαρά, στον οποίο θα συγκεντρώνονται όλες οι εισφορές του και η σύνταξή του θα προκύπτει από το σύνολο των εισφορών που έχει καταβάλει σε όλο τον εργασιακό του βίο.

Η βασική σύνταξη θα αποτελεί το προνοιακό μέρος του συστήματος συνταξιοδότησης, θα παραμείνει σταθερό, θα υπηρετεί την κοινωνική αλληλεγγύη, ενώ θα αποτελεί την αφετηρία για όλες τις συντάξεις. Η χρηματοδότηση θα γίνει από τον κρατικό προϋπολογισμό και θα παρέχεται σε κάθε Ελληνα πολίτη.

H βασική σύνταξη θα αφορά όσους έχουν 4.500 ημέρες ασφάλισης, αλλά και τους ανασφάλιστους, εφόσον έχουν συμπληρώσει το απαιτούμενο όριο ηλικίας. Για τον υπολογισμό της σύνταξης θα μετράνε οι εισφορές όλου του εργασιακού βίου και δεν υπάρχουν κατώτατα όρια ασφάλισης και εισφορών. Κάθε χρόνος ασφάλισης μετά τη συμπλήρωση της 15ετίας θα οδηγεί σε προσαύξηση της σύνταξης

2. Επικουρική σύνταξη, το ποσοστό της αναπλήρωσης θα παραμείνει στο 20%, εκτός εάν τα επικουρικά ταμεία αποδείξουν ότι είναι βιώσιμα και έχουν τη δυνατότητα να αυξήσουν για τους ασφαλισμένους τους το ποσοστό αναπλήρωσης. Το μεγαλύτερο μέρος του ποσοστού θα κλειδώνει, ενώ ένα ποσοστό έως 3% θα κεφαλαιοποιείται σύμφωνα με τις προσωπικές επιλογές του ασφαλισμένου. Σε αυτή την περίπτωση ακολουθείται το παράδειγμα της Σουηδίας, όπου οι ασφαλισμένοι παίρνουν μια εγγυημένη σύνταξη (βασική σύνταξη), μια ανταποδοτική, συνδεδεμένη με το εισόδημα, και, τέλος, την επαγγελματική σύνταξη. Η εγγυημένη σύνταξη αποσκοπεί στην παροχή βασικής κάλυψης σε άτομα με μικρό ή καθόλου μισθό και δίδεται και στα άτομα που θα πάρουν σύνταξη που συνδέεται με το εισόδημα. Η ανταποδοτική σύνταξη, η συνδεδεμένη με το εισόδημα, προέρχεται από το 2,5% της εισφοράς το οποίο μεταφέρεται σε ένα ατομικό λογαριασμό ανταποδοτικής σύνταξης και κατατίθεται σ' ένα ειδικό ταμείο. Κάθε ασφαλισμένος επιλέγει μεταξύ 600 Founds Αποθεματικών ένα για την επένδυση του κεφαλαίου του (μέχρι 5 τρόποι επένδυσης, αναλόγως του κινδύνου). Εισφορές ατόμων τα οποία δεν επιλέγουν διαχειριστή, επενδύονται στο Ταμείο Επένδυσης Αποταμιεύσεων και τελικώς αυτές οι αποδόσεις των επενδύσεων χρηματοδοτούν τη σύνταξη αυτή τη συνδεδεμένη με το εισόδημα.

3. Επαγγελματικές συντάξεις με την ενίσχυση των επαγγελματικών ταμείων. Η κυβέρνηση θα προωθήσει το θεσμό μέσα από το διάλογο για το ασφαλιστικό, παρέχοντας φορολογικά κίνητρα σε εργαζομένους και επιχειρήσεις για τη σύσταση επαγγελματικών ασφαλιστικών ταμείων.
Η ενθάρρυνση των επαγγελματικών ταμείων θα αποτελέσει το «κεφαλαιοποιητικό» μέρος της κοινωνικής ασφάλισης, που θα λειτουργεί όμως κάτω από ένα πολύ αυστηρό πλαίσιο αρχών. Ο θεσμός των επαγγελματικών ταμείων ανήκει στο Β' πυλώνα ασφάλισης και εισήχθη στη χώρα μας με το νόμο 30292002, το νόμο Ρέππα. Ο θεσμός όμως, λόγω της πληθώρας από ασάφειες που υπάρχει στο φορολογικό καθεστώς και των υψηλών εισφορών προς τα ταμεία από εργαζομένους και εργοδότες, έχει οδηγηθεί σε αποτυχία. Αυτή τη στιγμή λειτουργούν 6 επαγγελματικά ταμεία, ενώ ένα 7ο, το Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης Προσωπικού Καζίνο, δεν έχει τεθεί ακόμα σε λειτουργία. Την ίδια ώρα σε όλη την Ευρώπη τα επαγγελματικά ταμεία γνωρίζουν άνθηση, καθώς τα έντονα προβλήματα που παρατηρούνται στο καθεστώς κοινωνικής ασφάλισης αντιμετωπίζονται με ένα συνδυασμό διανεμητικού και κεφαλαιοποιητικού συστήματος.
Τα επαγγελματικά ταμεία είναι Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, που ιδρύονται προαιρετικά μεταξύ τουλάχιστον 100 εργαζομένων, αυτοαπασχολούμένων ή αγροτών και έχουν χαρακτήρα ανταποδοτικό. Εποπτεύονται από το υπουργείο Εργασίας και ελέγχονται από την Εθνική Αναλογιστική Αρχή και ορκωτούς ελεγκτές. Στην ουσία σκοπός τους είναι να συμπληρώσουν και να ενισχύσουν τη συνταξιοδοτική κατάσταση των εργαζομένων, που με τις σημερινές συνθήκες που καταγράφονται στα κοινωνικοασφαλιστικά συστήματα είναι ιδιαίτερα σημαντικός.

Η υπαγωγή στην ασφάλιση των ταμείων επαγγελματικής ασφάλισης είναι προαιρετική. Κάθε εργαζόμενος στην επιχείρηση ή τον κλάδο ή τους κλάδους που λειτουργεί ταμείο επαγγελματικής ασφάλισης έχει δικαίωμα να ασφαλίζεται σε ταμείο που λειτουργεί στον επαγγελματικό του χώρο, χωρίς να απαιτείται η συμμετοχή του σε συνδικαλιστική οργάνωση. Κάθε αυτοτελώς απασχολούμενος, κάθε ελεύθερος επαγγελματίας και κάθε αγρότης έχει δικαίωμα να ασφαλίζεται σε ταμείο επαγγελματικής ασφάλισης που λειτουργεί στον επαγγελματικό του χώρο, χωρίς να απαιτείται η συμμετοχή του σε επαγγελματική οργάνωση. Τα καταστατικά των ταμείων επαγγελματικής ασφάλισης δεν επιτρέπεται να αποκλείουν την ασφάλιση των προσώπων που έχουν δικαίωμα να υπαχθούν σ' αυτά ή να θέτουν προϋποθέσεις που εισάγουν διακρίσεις μεταξύ των προσώπων που έχουν δικαίωμα υπαγωγής. Ο ασφαλισμένος έχει δικαίωμα να επιλέξει σε ποια ταμεία επαγγελματικής ασφάλισης θα υπαχθεί, στην περίπτωση που έχει δικαίωμα υπαγωγής σε περισσότερα ταμεία.

«Αναγκαία» η καθιέρωση

Τα ιδιωτικά κεφαλαιοποιητικά συστήματα λειτουργούν ήδη σε αρκετά κράτη-μέλη, μεταξύ των οποίων το Ηνωμένο Βασίλειο, οι Κάτω Χώρες, η Δανία και η Ιρλανδία.

Επιπλέον, νομοθετικές αλλαγές σε άλλες χώρες, όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Γαλλία, παρέχουν τη δυνατότητα περαιτέρω εξελίξεων στο συγκεκριμένο τομέα.

Σύμφωνα με την κ. Αρτεμη Δεδούλη, γενική διευθύντρια του υπουργείου Εργασίας και αντιπρόεδρο της Ενωσης για την υπεράσπιση των Κοινωνικών Δικαιωμάτων, τρεις είναι οι λόγοι που ουσιαστικά ωθούν στην ενίσχυση ή στην καθιέρωση της επαγγελματικής ασφάλισης.

«1ον. Κρίνεται ασφαλέστερο τόσο από οικονομική άποψη όσο και από κοινωνική αποτελεσματικότητα να υπάρχουν μεικτά συνταξιοδοτικά συστήματα που να συνδυάζουν κρατική και ιδιωτική συνταξιοδότηση και τα οποία ενσωματώνουν στοιχεία του διανεμητικού και κεφαλαιοποιητικού συστήματος, επειδή καθένα από αυτά έχει διαφορετικό επίπεδο κινδύνου και απόδοσης.

2ον. Εξυπηρετείται στο πλαίσιο της ελεύθερης διακίνησης κεφαλαίων μέσω των συμπληρωματικών συστημάτων ασφάλισης και η ανάπτυξη και η προώθηση της κοινοτικής κεφαλαιαγοράς, ένας επιπλέον στόχος της Ε.Ε.

3ον. Καταβάλλεται επιπλέον προσπάθεια από την Ευρωπαϊκή Ένωση συντονισμού των συστημάτων αυτών, ώστε στο πλαίσιο της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων να διασφαλίζονται τα ασφαλιστικά δικαιώματα των μισθωτών και μη μισθωτών που μετακινούνται εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η διασφάλιση των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων να μην αποτελούν εμπόδιο στην εύρυθμη λειτουργία της ενιαίας αγοράς. Η εύρυθμη λειτουργία της αγοράς αποτελεί βασικό στοιχείο της συνολικής στρατηγικής της Ε.Ε. για την προώθηση της ανταγωνιστικότητας, της οικονομικής ανάπτυξης και απασχόλησης σ' ολόκληρη την Ευρώπη».

Οι προτάσεις του ΕΒΕΑ

Πάντως, και στην πρόσφατη έρευνα για το ασφαλιστικό που είχε παρουσιάσει το ΕΒΕΑ και είχε εκπονήσει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιά Πλάτων Τήνιος προτεινόταν ατομική σύνταξη ανάλογα με τις καταβαλλόμενες εισφορές και χωρίς όρια ηλικίας.

Στη μελέτη του ΕΒΕΑ αναφέρεται ότι το αργότερο έως το 2015 θα πρέπει να βρίσκεται εγκατεστημένο ένα νέο σύστημα ασφάλισης στη χώρα μας, ενώ σημειώνεται ότι οι μεταρρυθμίσεις αφορούν κυρίως τους ασφαλισμένους από το 1992 και μετά.

Οι αλλαγές που προτείνονταν είναι οι ακόλουθες:

1. Ένα νέο διανεμητικό σύστημα για τους νέους εργαζομένους. Το νέο σύστημα βασίζεται σε ατομικούς λογαριασμούς «οιονεί καθορισμένης εισφοράς» (NDC -Notional Defined Contribution System). H συμμετοχή στην ασφάλιση έχει ορατό αντίκρισμα και στο νεότερο ασφαλισμένο. Το ακανθώδες θέμα των ορίων ηλικίας παρακάμπτεται τελείως, αφού αποφασίζει ο ίδιος ο ασφαλισμένος πότε (και κατά ποιο ποσοστό) θα αποσυρθεί από την αγορά εργασίας.

2. Εισαγωγή ενός υποχρεωτικού δεύτερου πυλώνα επαγγελματικής ασφάλισης, χρηματοδοτούμενου με το κεφαλαιοποιητικό σύστημα. Τμήματα της παλαιάς αναπλήρωσης (3-4 μονάδες από το ασφάλιστρο) διοχετεύονται στο νέο σύστημα.

3. Το νέο σύστημα είναι υποχρεωτικό για τους νέους. Οι συνταξιούχοι παραμένουν στο παλαιό (το οποίο χρηματοδοτείται από το κράτος), ενώ οι ενδιάμεσες ηλικίες επιλέγουν. Προϋπάρχοντα συμπληρωματικά ταμεία ή λογαριασμοί εφάπαξ παροχών μπορούν να ενσωματωθούν στο νέο σύστημα.

4. Δεδομένου ότι το παλαιό σύστημα θα παραμείνει (έστω και απολιθωμένο) εν ζωή για τριάντα και πλέον έτη, προβλέπεται και νοικοκύρεμα του παλαιού συστήματος.