Η ζέστη βάζει στα... κόκκινα την καρδιά μας

Ποιοι μπορεί να εκδηλώσουν προβλήματα υγείας λόγω των υψηλών θερμοκρασιών

ΡΕΠΟΡΤΑΖ: Σταυρούλα Γ. Τσουλέα

Αύξηση της εφίδρωσης και των καρδιακών παλμών, μείωση της αρτηριακής πίεσης: όταν ο υδράργυρος «κτυπάει κόκκινο», ο ανθρώπινος οργανισμός δοκιμάζει τις αντοχές του- και επιστρατεύει τον πυρήνα της ύπαρξής του, την καρδιά, για να αντεπεξέλθει στις αυξημένες απαιτήσεις.
Όπως εξηγεί ο κ. Χρήστος Πίτσαβος, αναπληρωτής καθηγητής Καρδιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, για να αντιμετωπίσει ο οργανισμός την έντονη ζέστη χρησιμοποιεί τον φυσικό μηχανισμό ρύθμισης της εσωτερικής θερμοκρασίας που διαθέτει: την εφίδρωση.
Η εφίδρωση δημιουργείται όταν ο οργανισμός παράγει θερμότητα, μέσω της καύσης των τροφών και των συσπάσεων των μυών, την οποία και αποβάλλει κυρίως μέσω της εξάτμισης του ιδρώτα. Σε υψηλές θερμοκρασίες μπορεί να παραχθεί μέχρι και ένα λίτρο ιδρώτα την ώρα. Για να μπορέσει, όμως, ο ιδρώτας να αποβληθεί ανεμπόδιστα και να διατηρηθεί η σωματική θερμοκρασία σε φυσιολογικά επίπεδα, η καρδιά πρέπει να κτυπήσει πιο γρήγορα, ώστε να ωθηθεί περισσότερο αίμα προς τους μυς και το δέρμα.

Οι υγιείς

Στους υγιείς ανθρώπους, οι προαναφερθέντες μηχανισμοί λειτουργούν ομαλά, γι΄ αυτό και σπανίως εκδηλώνουν προβλήματα υγείας λόγω ζέστης. Αντιθέτως, όμως, στους πάσχοντες από ορισμένες ασθένειες της καρδιάς ή σε όσους παίρνουν ορισμένα καρδιολογικά φάρμακα, οι μηχανισμοί ρύθμισης της σωματικής θερμοκρασίας συχνά υπολειτουργούν- και αυτό μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνο.
Τα άτομα με καρδιακή ανεπάρκεια, βαριά στεφανιαία νόσο ή υπέρταση είναι εκείνα που μπορεί να αντιμετωπίσουν συχνότερα προβλήματα με τη ζέστη, επειδή «η καρδιά τους δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της αυξημένης περιβαλλοντικής θερμοκρασίας, γεγονός που συνεπάγεται αυξημένο κίνδυνο θερμοπληξίας λόγω μη ρύθμισης της σωματικής θερμοκρασίας», τονίζει ο κ. Πίτσαβος. «Γι΄ αυτό και σε μέρες καύσωνα συνιστάται επισταμένα προσοχή στους καρδιοπαθείς».

Οι καρδιοπαθείς

Πώς, όμως, εμποδίζουν οι καρδιοπάθειες τη ρύθμιση της σωματικής θερμοκρασίας; «Στους πάσχοντες από καρδιακή ανεπάρκεια, δεν είναι δυνατόν να αυξηθούν οι καρδιακοί παλμοί λόγω της ανεπάρκειας καθαυτής», απαντά ο κ. Πίτσαβος. «Στους ασθενείς με βαριά στεφανιαία νόσο, η αύξηση των καρδιακών παλμών εμποδίζεται από τη στένωση των στεφανιαίων αρτηριών: η αύξηση των παλμών και του έργου της καρδιάς απαιτεί κατανάλωση περισσότερου οξυγόνου, το οποίο όμως δεν μπορούν να προσφέρουν οι στενωμένες αρτηρίες, με συνέπεια να αναπτύσσει ο ασθενής στηθάγχη ή δύσπνοια». Στην περίπτωση της υπέρτασης, η οποία εκτιμάται ότι προσβάλλει 2 εκατομμύρια Έλληνες, τα εμπόδια είναι διαφορετικά. «Όταν έχει κανείς υπέρταση, η καρδιά εξ ορισμού αναγκάζεται να “δουλεύει” συνεχώς πιο έντονα, γεγονός που την καταπονεί», εξηγεί ο κ. Πίτσαβος. «Για να αποφευχθεί αυτό, συνήθως συνιστούμε στους ασθενείς να τρώνε λιγότερο αλάτι, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει προβλήματα το καλοκαίρι». Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η παρεμπόδιση της εφίδρωσης, διότι όταν ιδρώνουμε ο οργανισμός δεν αποβάλλει μόνον υγρά αλλά και ηλεκτρολύτες- και το αλάτι είναι ένας βασικός ηλεκτρολύτης, που δεν πρέπει να λείπει από τον οργανισμό ώστε να αποβάλλεται στις απαιτούμενες ποσότητες.

Ο ρόλος των φαρμάκων

Αυξημένο κίνδυνο όταν κάνει ζέστη διατρέχουν και όσοι παίρνουν ορισμένα φάρμακα, όπως τα διουρητικά και οι επονομαζόμενοι βήτα-αναστολείς. Τα διουρητικά χορηγούνται για την καρδιοπάθεια και για την υπέρταση και μπορεί να προκαλέσουν στους ασθενείς μια σχετική αφυδάτωση, επειδή διεγείρουν την αποβολή υγρών από τον οργανισμό. «Η αποβολή αυτή μπορεί να είναι επιθυμητή τον υπόλοιπο χρόνο, αλλά σε συνθήκες υψηλής περιβαλλοντικής θερμοκρασίας μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα στους ασθενείς, διότι ο οργανισμός τους δεν θα μπορεί να κινητοποιήσει τους μηχανισμούς της εφίδρωσης», εξηγεί ο κ. Πίτσαβος.
Οι βήτα-αναστολείς με τη σειρά τους χορηγούνται σε πάσχοντες από καρδιακές αρρυθμίες, υπέρταση, καρδιακή ανεπάρκεια ή στεφανιαία νόσο και εμποδίζουν την καρδιά να κτυπάει πιο γρήγορα- και η αύξηση των καρδιακών παλμών αποτελεί, όπως προαναφέρθηκε, αναγκαία συνθήκη για την ανεμπόδιστη εφίδρωση.
Επιπλέον, το καλοκαίρι η αρτηριακή πίεση παρουσιάζει μείωση σε πολλά άτομα, λόγω της μεγάλης αγγειοδιαστολής και της έστω και μικρής εφίδρωσης λόγω της ζέστης. Όταν, όμως, ένας ασθενής παίρνει διουρητικά για να «ρίξει» την πίεσή του και αυτή είναι ούτως ή άλλως χαμηλότερη απ΄ ό,τι τον χειμώνα, όχι μόνον διατρέχει κίνδυνο να αφυδατωθεί, όπως προαναφέρθηκε, αλλά κινδυνεύει να φτάσει και στο άλλο άκρο της πίεσης, δηλαδή στην υπόταση.