Νομιμοποιούνται οι ανήλικοι να καταθέσουν αίτηση υπαγωγής στο Ν. 3869/2010; (Επικαιροποιημένο άρθρο σε σχέση με παλαιότερό μας ιδίου θέματος)

Το άρθρο 1 παρ. 1 του Ν. 3869/2010 αναφέρεται σε φυσικό πρόσωπο ως το μόνο που μπορεί να υπαχθεί στις προστατευτικές διατάξεις του Ν. 3869/2010. Είναι αδιάφορη η αιτία εκ της οποίας τα πρόσωπα έχουν αναλάβει τα χρέη (π.χ. εκ συμβάσεως, εκ του νόμου ή δυνάμει δικαστικής απόφασης). Έτσι, υπάγεται στη διαδικασία του Ν. 3869/2010 ένα πρόσωπο είτε έχει αναλάβει τα χρέη πρωτογενώς είτε δευτερογενώς (π.χ. εκ κληρονομικής διαδοχής).

Στην έννοια των προσώπων που μπορούν να καταθέσουν την αίτηση και να ζητήσουν την υπαγωγή τους στο Ν. 3869/2010 περιλαμβάνονται όλοι όσοι δεν εμπίπτουν στις αρνητικές προϋποθέσεις του νόμου (π.χ. νομικά πρόσωπα, έμποροι κ.α.). Νομιμοποιούνται και οι ανήλικοι να καταθέσουν αίτηση υπαγωγής (βλ. σχετ. Ι. Βενιέρη-Θ. Κατσά, «Εφαρμογή του Ν. 3869/2010 για τα υπερχρεωμένα Φυσικά Πρόσωπα», 2^η έκδοση) οι οποίοι την καταθέτουν εκπροσωπούμενοι από τον γονέα ή τον επίτροπο, ενώ τα ανίκανα πρόσωπα καταθέτουν την αίτηση εκπροσωπούμενα από το δικαστικό τους συμπαραστάτη. Η αίτηση του ανηλίκου  κατατίθεται και από τον έναν γονέα μόνο, καθώς μία τέτοια πράξη εμπίπτει σε αυτές του άρθρου 1516 παρ. 1 ΑΚ. Έχει υποστηριχθεί ότι «άνευ της υπαγωγής του στο Ν. 3869/2010, ο ανήλικος οφειλέτης θα υποστεί α) τη δυσβάστακτη εκποίηση όλων των περιουσιακών του στοιχείων ακόμη και της δυνητικής κύριας κατοικίας του και β) δεν θα μπορέσει να επανενταχθεί στη συναλλακτική και οικονομική ζωή απαλλαγμένος από τα δυσβάστακτα συμβατικά χρέη του. Αντιθέτως, θα υφίσταται ήδη από την ηλικία αυτή την συναλλακτική, κοινωνική, ενδεχομένως και ηθική απομόνωση που επιβάλλει η υπερχρέωση και η αδυναμία ανταπόκρισης στις συμβατικές του υποχρεώσεις, κατάσταση από την οποία ειδικά σε αυτήν την ηλικία μόνο μέσω του Ν. 3869/2010 μπορεί να εξέλθει» (βλ. γνωμοδότηση Ι. Βενιέρη στα ΧρΙΔ ΙΕ/2015, σελ. 147 επ. «Η δυνατότητα εφαρμογής του άρθρου 742 ΚπολΔ για ανήλικο που αιτείται την υπαγωγή του στο Ν. 3869/2010»).

Σύμφωνα με το άρθρο 742 ΚΠολΔ, που ισχύει στην εκουσία δικαιοδοσία, οι ανήλικοι που έχουν συμπληρώσει το 16^ο έτος της ηλικίας τους έχουν την ικανότητα να παρίστανται στο δικαστήριο για υποθέσεις που αφορούν την προσωπική τους κατάσταση και να ασκούν κατά της απόφασης που εκδίδεται ένδικα μέσα και τριτανακοπή. Όταν παρίσταται ο ανήλικος, πρέπει να καλείται όποιος τον εκπροσωπεί. Συνεπώς, κατά την ορθότερη άποψη (βλ. ό.π. ανωτ. Ι. Βενιέρη-Θ. Κατσά), μπορεί συνεπώς να παρασταθεί κατά το άρθρο 742 του ΚΠολΔ ο ανήλικος, ο οποίος κληρονόμησε σημαντικά χρέη, καθώς με τη διαδικασία του Ν. 3869/2010 αξιώνει ρύθμιση της προσωπικής του κατάστασης σχετικά με την αδυναμία πληρωμών στην οποία έχει περιέλθει.

Έχει, απεναντίας, διατυπωθεί και η αντίθετη άποψη (βλ. σχετική ανάλυση σε Α. Γ. Κρητικό, άρθρο δημ. ΕλλΔνη 6/2016 [57] σελ. 1617 επ. με τίτλο «Ανήλικος κληρονόμος περιουσίας περιεχούσης και χρέη – Δυνατότητα υπαγωγής του στη ρύθμιση του ν. 3869/2010 – Αποποίηση κληρονομίας – Αποδοχή με το ευεργέτημα της απογραφής – Κληρονομία χωριστή ομάδα – Προστασία κύριας κατοικίας») ότι ο εξ απογραφής κληρονόμος (που είναι ο ανήλικος κληρονόμος εκ του νόμου) δεν μπορεί να ζητήσει ρύθμιση κατά τον Ν. 3869/2010 των κληρονομικών χρεών, διότι τα κληρονομικά χρέη του κληρονόμου με το ευεργέτημα της απογραφής είναι χρέη έναντι των οποίων ο κληρονόμος είναι τρίτος. Η εν λόγω θέση ενισχύεται από το ίδιο το γράμμα της διάταξης της παρ. 1 του άρθρου 1 του Ν. 3869/2010, κατά το οποίο στη ρύθμιση του νόμου αυτού δύνανται να υπαχθούν πρόσωπα που χωρίς δόλο έχουν περιέλθει σε μόνιμη και γενική αδυναμία πληρωμής των ληξιπρόθεσμων χρηματικών οφειλών τους. Δηλαδή, τα προς ρύθμιση χρέη πρέπει να είναι χρέη προσωπικά του οφειλέτη. Αντιθέτως, τα κληρονομικά χρέη του ανηλίκου κληρονόμου με το ευεργέτημα της απογραφής (όπως είναι εν προκειμένω ο ανήλικος κληρονόμος) δεν είναι χρέη προσωπικά του κληρονόμου και τούτο αντιβαίνει στον προσωποπαγή χαρακτήρα της διαδικασίας του Ν. 3869/2010. Συνεπώς, σύμφωνα με την ανωτέρω άποψη, δεν δύναται να ζητηθεί υπαγωγή του ανηλίκου στη ρύθμιση του Ν. 3869/2010 αναφορικά με τα κληρονομικά χρέη, αφού αυτά είναι ξένα χρέη και όχι δικά του, ούτε δύναται να ζητήσει την εξαίρεση από την εκποίηση της πρώτης κατοικίας. Ενδεχομένως να μπορούσε να ενεργήσει τα ανωτέρω αν ήταν επιτρεπτή η παραίτηση του ανηλίκου από το ευεργέτημα της απογραφής, οπότε τα κληρονομικά χρέη θα καθίσταντο προσωπικά του χρέη (βλ. ανωτ. Α. Κρητικό, σελ. 1619).

Υπέρ της ανωτέρω άποψης περί μη υπαγωγής του ανηλίκου κληρονόμου στο Ν. 3869/2010 έχει ταχθεί και η πρόσφατη απόφαση 291/2018 του ΕιρΑργοστολίου (αδημ.), η οποία αφορούσε σε αίτηση υπαγωγής ανήλικης κληρονόμου για χρέη του θανόντος πατρός της εκ στεγαστικών δανείων που είχε αναλάβει ο τελευταίος, η οποία απορρίφθηκε ως κατ’ ουσίαν αβάσιμη από το εν λόγω Δικαστήριο για την ανήλικη κληρονόμο, λόγω μη στοιχειοθέτησης κατάστασης αδυναμίας πληρωμών, με την αιτιολογία ότι «… η ανήλικη, ως εξ απογραφής κληρονόμος, δεν ευθύνεται ατομικά για τα χρέη της κληρονομίας, αφού στην ατομική της περιουσία θα περιέλθει μόνο το τυχόν ενεργητικό της που θα απομείνει μετά την απόσβεση του παθητικού, με την ικανοποίηση των δανειστών της κληρονομίας από την κληρονομιαία περιουσία, δεν υφίσταται παθητικό το οποίο δεν μπορεί να ικανοποιήσει, ώστε να θεμελιώνεται κατάσταση αδυναμίας πληρωμών κατά την έννοια του άρθρου 1 παρ. 1 του Ν. 3869/2010».

Μαρία Τζαβέλα

Δικηγόρος, LL.M.

E-mail: info@efotopoulou.gr