Πτώχευση εταίρου

Σύμφωνα με το άρθρο 775 του Α.Κ. (βλ. παραπ. υπό 4.12.8 στην αρχή), η πτώχευση κάποιου εταίρου επιφέρει τη λύση της εταιρείας και μάλιστα αυτοδίκαια, χωρίς να επιτρέπεται συμφωνία συνέχισης της εταιρείας με τον πτωχό. Παρόμοια συμφωνία, κατά την οποία η εταιρεία δεν θα λύνεται αλλά θα συνεχίζεται με τον πτωχεύσαντα, είναι άκυρη, διότι θίγει τα συμφέροντα των πτωχευτικών πιστωτών που δεν έχουν άλλον τρόπο ρευστοποίησης της αξίας της εταιρικής συμμετοχής (από την οποία θα ικανοποιηθούν).[335] Τα συμφέροντα αυτά λαμβάνει υπόψη η αναγκαστικού δικαίου διάταξη του άρθρου 775 του Α.Κ.
Η λύση της εταιρείας επέρχεται με την έναρξη των αποτελεσμάτων της πτώχευσης, δηλαδή με τη δημοσίευση της δικαστικής απόφασης που κηρύσσει την πτώχευση του εταίρου. Όμως, απέναντι στους καλόπιστους τρίτους η λύση της εταιρείας αντιτάσσεται από τη δημοσίευσή της στα βιβλία εταιρειών του Πρωτοδικείου. Με την έναρξη των αποτελεσμάτων της πτώχευσης, οι πιστωτές του πτωχεύσαντος μπορούν να συμπεριλάβουν στην πτωχευτική περιουσία και τη μερίδα του πτωχεύσαντος.[336] Ο πτωχός εκπροσωπείται από τον σύνδικο της πτώχευσης που ορίστηκε από το δικαστήριο και αυτός συμμετέχει στην εκκαθάριση της εταιρείας. Εξάλλου, η εταιρεία μπορεί να αναβιώσει αν συναινέσει ο σύνδικος και καταβληθεί η αξία της εταιρικής συμμετοχής του πτωχεύσαντος, ο οποίος εξέρχεται από την εταιρεία, που συνεχίζεται με τους υπόλοιπους εταίρους.[337]
Όμως, η διάταξη του άρθρου 775 του Α.Κ. επιτρέπει τη συμφωνία (στο αρχικό ή στο τροποποιημένο καταστατικό), η οποία ορίζει ότι η εταιρεία θα συνεχίζεται μόνο με τους υπόλοιπους εταίρους. Στην περίπτωση αυτή, ο σύνδικος του πτωχού μπορεί να αξιώσει από την εταιρεία να του καταβληθεί η αξία της μερίδας του πτωχεύσαντος εταίρου, χωρίς όμως να αποκλείεται η υποχρέωσή του να καταβάλει συμπληρωματικές εισφορές για την κάλυψη ζημιών.[338] Εξάλλου, όταν ο πτωχός εταίρος εξέλθει από την εταιρεία, η μερίδα συμμετοχής του προσαυξάνει τις μερίδες των υπολοίπων εταίρων, ανάλογα με τη συμμετοχή τους στην εταιρεία.
Τέλος, σε περίπτωση λύσης της εταιρείας λόγω της πτώχευσης εταίρου, είναι δυνατή η συνέχιση της εταιρείας (με ή χωρίς τον πτωχεύσαντα), όταν πριν από την έναρξη της διανομής του προϊόντος της εκκαθάρισης περατωθεί η πτώχευση.[339]
και συμπληρωματικα το παρακατω
4.12.6. Η πτώχευση του εταίρου και της εταιρείας
Α. Η πτώχευση του εταίρου
Σύμφωνα με το άρθρο 775 του Α.Κ.: «Η εταιρεία λύνεται με την υποβολή σε δικαστική συμπαράσταση ή την κήρυξη σε πτώχευση ενός από τους εταίρους, εκτός αν συμφωνήθηκε ότι σ’ αυτή την περίπτωση, η εταιρεία θα συνεχίζεται μεταξύ των λοιπών εταίρων».
Συνεπώς, λύση της εταιρείας επιφέρει και η πτώχευση εταίρου και μάλιστα αυτοδίκαια, ενώ δεν είναι δυνατή συμφωνία ότι η εταιρεία θα συνεχίζεται με τον πτωχό. Και αυτό γιατί μια τέτοια συμφωνία θα έθιγε τα συμφέροντα των πτωχευτικών πιστωτών, οι οποίοι δεν θα μπορούσαν να ζητήσουν ρευστοποίηση της συγκεκριμένης εταιρικής συμμετοχής. Η λύση της εταιρείας επέρχεται με την έναρξη των αποτελεσμάτων της πτώχευσης, δηλαδή από το πρωί της ημέρας που δημοσιεύθηκε η δικαστική απόφαση που κηρύσσει την πτώχευση. Απέναντι στους καλόπιστους τρίτους, όμως, η πτώχευση (και η λύση της εταιρείας) αντιτάσσεται από τη δημοσίευσή της στο βιβλίο εταιρειών του Πρωτοδικείου της έδρας της εταιρείας. Από τότε επίσης παρέχεται στους πιστωτές του πτωχεύσαντος η δυνατότητα να συμπεριλάβουν στην πτωχευτική περιουσία και τη μερίδα του πτωχεύσαντος.
Η διάταξη του άρθρου 775 του Α.Κ. που προεκτέθηκε, δεν είναι αναγκαστικού δικαίου, αφού επιτρέπει στους εταίρους να συμφωνήσουν ότι η εταιρεία θα συνεχίζεται με τους υπόλοιπους εταίρους. Σε παρόμοια περίπτωση, ο σύνδικος της πτώχευσης μπορεί να αξιώσει από την εταιρεία να του καταβληθεί η αξία της μερίδας του πτωχεύσαντος εταίρου, ώστε να την προσθέσει στην πτωχευτική περιουσία για την ικανοποίηση των πτωχευτικών πιστωτών.
Η πτώχευση του εταίρου επιφέρει τη λύση της εταιρείας είτε αυτή είναι αστική είτε εμπορική είτε διαθέτει ή όχι νομική προσωπικότητα. Είναι εξάλλου αδιάφορο αν πτώχευσε ο ομόρρυθμος ή ο ετερόρρυθμος εταίρος ή ο αφανής. Κατ’ εξαίρεση, η πτώχευση του ετερόρρυθμου εταίρου τής κατά μετοχές Ε.Ε. δεν λύει την εταιρεία.
Β. Η πτώχευση της Ο.Ε. ή Ε.Ε.
Υπάρχει σοβαρή αμφισβήτηση για το πρόβλημα εάν η πτώχευση της Ο.Ε. (ή Ε.Ε.) επιφέρει τη λύση της. Ειδικότερα:
α) Κρατούσα άποψη: Επειδή από καμία διάταξη νόμου δεν ορίζεται η πτώχευση της εταιρείας ως λόγος λύσης της, η κρατούσα άποψη δέχεται ότι η πτώχευση της Ο.Ε. ή Ε.Ε. δεν επιφέρει τη λύση τους, αλλά μόνο συμπτώχευση των ομόρρυθμων εταίρων. Τα επιχειρήματα υπέρ της κρατούσας άποψης είναι τα εξής: Ο νομοθέτης, όπου ήθελε την πτώχευση ως λόγο λύσης των εταιρειών, το όρισε ρητά, όπως π.χ. στην Α.Ε., την Ε.Π.Ε. και τον συνεταιρισμό. Αφού επομένως δεν το όρισε, κατ’ αντιδιαστολή συνάγεται ότι δεν θέλησε την πτώχευση της εταιρείας (Ο.Ε., Ε.Ε.) ως λόγο λύσης. Περαιτέρω, αν η πτώχευση ήταν λόγος λύσης της Ο.Ε. και Ε.Ε., δεν θα μπορούσαν οι εταιρείες αυτές να επωφεληθούν από τις διατάξεις του πτωχευτικού δικαίου, που επιτρέπουν στην πτωχεύσασα εταιρεία να καταρτίσει πτωχευτικό συμβιβασμό που θα της επιτρέψει να συνεχίσει την εμπορική της δραστηριότητα μετά από την τελεσίδικη επικύρωσή του. Ούτε, εξάλλου, θα μπορούσε η πτωχεύσασα εταιρεία να επωφεληθεί από την ανάκληση της απόφασης που κηρύσσει την πτώχευση και την πτωχευτική αποκατάσταση και έτσι να απαλλαγεί από την πτώχευση και να συνεχίσει την παραγωγική της δραστηριότητα.[296]
β) Άλλη άποψη: Σύμφωνα με την αντίθετη άποψη, που υποστηρίζεται από σημαντική μερίδα της επιστήμης,[297] η πτώχευση της εταιρείας επιφέρει τη λύση της, αφού στο εξής δεν είναι πλέον εφικτός ο σκοπός της και έχουν πτωχεύσει όλοι οι εταίροι. Το εξ αντιδιαστολής επιχείρημα της αντίθετης άποψης (παραπ. υπό α’) δεν μπορεί με ευχέρεια να συναχθεί, αφού το δίκαιο που διέπει τις προσωπικές εμπορικές εταιρείες είναι πολύ προγενέστερο του δικαίου των άλλων εταιρειών.[298] Εξάλλου, η λύση της Ο.Ε. ή Ε.Ε. που πτώχευσε, είναι αναγκαία ακόμη και αν δεν την προβλέπει ρητά ο νόμος, αφού κάθε πτωχός, φυσικό ή νομικό πρόσωπο, όταν πτωχεύσει, διακόπτει την παραγωγική του λειτουργία και σφραγίζεται όχι μόνο το κατάστημά του αλλά και η ιδιαίτερη κατοικία του (ομόρρυθμου εταίρου). Τέλος, υπενθυμίζεται ότι η πτώχευση της εταιρείας επιφέρει συμπτώχευση των ομόρρυθμων εταίρων και ότι, όπως ήδη αναφέρθηκε (παραπ. υπό Α’), η πτώχευση των εταίρων επιφέρει αυτοδίκαιη λύση της εταιρείας.
γ) Λοιπές εταιρείες: Κατ’ αρχήν, πρέπει να διευκρινιστεί ότι πτωχευτική ικανότητα έχει μια εταιρεία, όταν διαθέτει νομική προσωπικότητα και είναι εμπορική.
Η αστική εταιρεία, ως μη εμπορική, στερείται πτωχευτικής ικανότητας και συνεπώς ζήτημα λύσης της δεν υφίσταται για τον λόγο αυτό. Αν όμως γίνει εμπορική (με την άσκηση εμπορικών πράξεων κατά σύνηθες επάγγελμα) και αποκτήσει νομική προσωπικότητα (άρθρο 784 του Α.Κ.), τότε θα έχει πτωχευτική ικανότητα, οπότε και σχετικό λόγο λύσης. Τέλος, αποκλείονται από την πτώχευση (και από τον σχετικό λόγο λύσης) η αφανής (ή συμμετοχική) εταιρεία, αφού είναι εσωτερική εταιρεία χωρίς νομική προσωπικότητα (οπότε πτωχεύει μόνο ο εμφανής εταίρος), καθώς και η συμπλοιοκτησία, η οποία στερείται, σύμφωνα με την κρατούσα γνώμη, νομικής προσωπικότητας.[299]