«Η λεηλασία των μνημείων της Ακρόπολης από τον λόρδο Έλγιν»

ΣΤΟ PHILIPPOS XENIA HOTEL ΤΗΝ ΤΕΤΑΡΤΗ 13.05.2009 ΩΡΑ 19.30
Με θέμα «Η λεηλασία των μνημείων της Ακρόπολης από τον λόρδο Έλγιν» ο σερραϊκής καταγωγής καλλιτέχνης μαρμάρου Ευάγγελος Φυλακτός θα μιλήσει την Τετάρτη 13.05.2009 ώρα 19.30 στο Philippos Xenia Hotel, υπό την αιγίδα της ΄Ενωσης Γονέων μαθητών Α/θμιας και Β/θμιας εκπαίδευσης Δήμου Σερρών και της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ν. Σερρών.



ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Ο Ευάγγελος Φυλακτός γεννήθηκε στην Πεντάπολη Σερρών το 1940. Στα 42 του χρόνια εγκαταλείπει μία επιτυχημένη καριέρα σαν εργολήπτης δομικών έργων και ιδρύει τα Καλλιτεχνικά Εργαστήρια Μαρμάρου « ΦΥΛΑΚΤΟΣ » στο Καβαλάρι της Θεσσαλονίκης. Χωρίς να έχει καμία προηγούμενη εμπειρία

στο χώρο αυτό και χωρίς να γνωρίζει τα μυστικά της τέχνης του μαρμάρου, έχοντας σαν εφόδια το πηγαίο ταλέντο του, το ανεξάντλητο μεράκι, το εκρηκτικό πάθος για δημιουργία και την τάση να μελετά με σεβασμό τα μνημεία της αρχαιότητας συμβάλλει αποτελεσματικά στην αναβίωση της αρχαίας ελληνικής τέχνης του μαρμάρου και στην συντήρηση και ανάδειξη των μνημείων μας. Σήμερα μετά από 27 χρόνια δημιουργικής πορείας, έχει στο ενεργητικό του τα πιο κάτω διαχρονικά έργα που θα αποτελέσουν τον συνδετικό κρίκο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς με τις γενιές που έρχονται.

-Εννέα σπόνδυλοι, δύο νέα γείσα και δύο νέα τρίγλυφα για την αναστήλωση του Παρθενώνα.

-Δύο ιωνικά κιονόκρανα {σε ημίεργη φάση} για τα Προπύλαια.

-Δύο σπόνδυλοι για τον Ναό του Διός στην Αρχαία Ολυμπία.

-Ανακατασκευή του ιστορικού μνημείου «Το τρόπαιον του Μαραθώνος».

-Ανακατασκευή πέντε δωρικών κιόνων στον Ναό της Αθηνάς και αναστήλωση αρχαίων αρχιτεκτονικών μελών στον Ναό του Απόλλωνα στην Αρχαία Καρθαία Κέας.

-Αναστήλωση δύο κιόνων στην Βασιλική Α΄ των Φιλίππων.

-Αναστήλωση τμήματος της βόρειας κιονοστοιχίας στην Βασιλική Β΄των Φιλίππων.

-Συμπλήρωση και αναστήλωση τόξων και πεσσών στο Αρχαίο Θέατρο των Φιλίππων.

- Ανακατασκευή του τέμπλου της Παλαιάς Μητρόπολης Σερρών

( Άγιοι Θεόδωροι) και κατασκευή νέου θρόνου, άμβωνος και προσκυνηταρίων στον ανακαινισμένο ναό.

-Αναστήλωση δύο κιόνων σε Βυζαντινά Μνημεία της Κύπρου.

-Αναπαράσταση του αναστηλωθέντος τμήματος της Θόλου των Δελφών στο Πανεπιστήμιο της Ν. Αλαμπάμα των Η.Π.Α.

-Αναστήλωση ημικίονος στον αρχαιολογικό χώρο της Πέλλας και ανακατασκευή ημικιόνων.

-Ανακατασκευή δύο ιωνικών κιόνων στο αρχαιολογικό μουσείο της Καβάλας.

Παράλληλα ο Ευάγγελος Φυλακτός που 30 χρόνια τώρα μελετά με πάθος την ιστορία των μνημείων της Ακρόπολης έχει δημιουργήσει ένα μοναδικό αρχείο με σπάνια ντοκουμέντα για την λεηλασία του λόρδου Έλγιν. Σε έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο πολύ τακτικά δέχεται σχολεία, όπου οι μαθητές έχουν

την ευκαιρία να δουν το πλούσιο φωτογραφικό υλικό, σχέδια, σκίτσα, αφίσες και να διαβάσουν αποσπάσματα κειμένων από αφηγήσεις περιηγητών που ήταν παρόντες στην αρπαγή των γλυπτών, ποιήματα του λόρδου Βύρωνα, του Κωστή Παλαμά, της Κικής Δημουλά και αποσπάσματα από το ημερολόγιο της Μαίρης Έλγιν.

Τα τελευταία 5 χρόνια γράφει άρθρα στον ελληνικό και ξένο τύπο και έχει πραγματοποιήσει πάνω από 50 ομιλίες στα εργαστήριά του, σε διάφορες αίθουσες και σε πολλά σχολεία .

Μεταξύ αυτών 3 ομιλίες στην Κεντρική Βιβλιοθήκη του Δήμου Θεσσαλονίκης, μία στο Κέντρο Ιστορίας του Δήμου Θεσσαλονίκης, στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο του Δήμου Ασπροπύργου, στο Δήμο Θίσβης Βοιωτίας, στην Ιερά Μητρόπολη Ιερισσού και στο 13ο Δημοτικό Σχολείο Σερρών, στο Δημοτικό Σχολείο και στο Λύκειο Πεντάπολης.

Οι προσπάθειές του στρέφονται στην ενημέρωση και ευαισθη-τοποίηση των πολιτών και κυρίως των μαθητών και των εκπαι-δευτικών για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα.

Πιστεύει πως πρέπει να ενθαρρυνθούν οι ξένες επιτροπές που έχουν συσταθεί για τον σκοπό αυτό και η παγκόσμια κοινή γνώμη

να πληροφορηθεί ότι ο ελληνικός λαός που στερήθηκε το πιο σημαντικό κομμάτι της πολιτιστικής του κληρονομιάς ζητά επίμονα από τους Βρετανούς να επιστρέψουν τα έργα των προγόνων τους.

Η ιστορία του Ιερού Βράχου της Ακρόπολης και η λεηλασία των μνημείων της από τον λόρδο Έλγιν, είναι ένα θέμα για το οποίο έχω αφιερώσει ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της ζωής μου. Η πρώτη επίσκεψή μου στην Ακρόπολη ήταν το 1963 σε ηλικία 23 ετών. Ήμουν τότε ένας ακαλλιέργητος νέος, οικοδόμος στο επάγγελμα με πολύ περιορισμένη σχολική μόρφωση αλλά με πολλές ανησυχίες και πολλά ενδιαφέροντα.

Αν και γνώριζα πολύ λίγα για τον Παρθενώνα, για τον Φειδία και τις Καρυάτιδες, καθώς πλησίαζα στην είσοδο των Προπυλαίων ένοιωσα να με διακατέχει ένα πρωτόγνωρο συναίσθημα. Πατώντας στις μύτες των παπουτσιών μου μπήκα μέσα στην Ακρόπολη.

Κάποιος τουρίστας δίπλα μου είχε γονατίσει και φιλούσε τα μάρμαρα. Η πρώτη εντύπωσή μου από τον Παρθενώνα καθώς τον θαύμαζα από κοντά ήταν κάτι που δεν μπορώ να το περιγράψω.

Κάποια στιγμή έστρεψα το βλέμμα μου προς

το Ερέχθειο. Να οι Καρυάτιδες, είπα μέσα μου.

Πλησίασα και εκεί πληροφορήθηκα από

τον φύλακα ότι η δεύτερη Καρυάτιδα από αριστερά δεν ήταν μαρμάρινη. Ήταν αντίγραφο της Καρυάτιδας που είχε κλέψει ο Έλγιν και

την πούλησε στο Βρετανικό Μουσείο.

Από την ημέρα εκείνη άλλαξαν πολλά στη ζωή μου. Αμέτρητες οι επισκέψεις μου στην Ακρόπολη. Με έμαθαν όλοι οι φύλακες,

με έμαθαν και οι πέτρες ακόμη. Άρχισα να παρατηρώ με σχολαστικότητα την κάθε τεχνική λεπτομέρεια, να φωτογραφίζω τα πάντα και να διαβάζω οτιδήποτε σχετικό. Την ιστορία της Ακρόπολης, την οικοδόμηση, τις αρχιτεκτονικές εκλεπτύνσεις, και τον γλυπτό διάκοσμο

του Παρθενώνα, για το Ερέχθειο, τα Προπύλαια και τον Ναό της Αθηνάς Νίκης.

Όλα αυτά έχουν τόσο ενδιαφέρον που όσο μαθαίνει κανείς τόσο θέλει να μάθει περισσότερα, γιατί και η παραμικρή λεπτομέρεια έχει την δική της αξία.

Μετά από 15 χρόνια στα τέλη της δεκαετίας του 1970 καθώς πλησίαζα τα 40 και είχα εξελιχθεί πια σε ένα πετυχημένο εργολήπτη δομικών έργων, άρχισα να παρακολουθώ με πολύ ενδιαφέρον τις προσπάθειες αναστήλωσης, πρώτα στο Ερέχθειο και αργότερα στον Παρθενώνα. Έβλεπα τους μαρμαρογλύπτες της Ακρόπολης να παίρνουν στα χέρια τους με ευλάβεια τα αρχαία μάρμαρα και να προσπαθούν σ’ αυτά να προσαρμόσουν με αριστοτεχνικό τρόπο νέα πεντελικά μάρμαρα στα σημεία των χαμένων τμημάτων.

Εκεί μου ήρθε η ιδέα. « Θα γίνω και εγώ καλλιτέχνης του μαρμάρου και θα συμβάλλω στην αναβίωση της αρχαίας ελληνικής τέχνης!!!».

Τώρα που το σκέφτομαι απορώ πως τόλμησα κάτι τέτοιο και δικαιολογώ αυτούς που με αποκάλεσαν τρελό. Στα 40 μου χρόνια λοιπόν παρατάω μία επιτυχημένη καριέρα στις οικοδομές και ιδρύω τα καλλιτεχνικά εργαστήρια μαρμάρου ΦΥΛΑΚΤΟΣ στο Καβαλάρι της Θεσσαλονίκης. Χωρίς να έχω καμία προηγούμενη εμπειρία στο χώρο αυτό και χωρίς να γνωρίζω τα μυστικά της τέχνης του μαρμάρου. Μέσα σε λίγα χρόνια στα εργαστήρια που δημιούργησα άρχισαν να γίνονται θαύματα. Εκείνο όμως που δεν είχα φανταστεί ποτέ ήταν ότι θα μου δινόταν η ευκαιρία να βάλλω και

εγώ ένα λιθαράκι για την αναστήλωση του Παρθενώνα. Να λοιπόν που συνέβη και αυτό!!

Φίλοι και γνωστοί που παρακολουθούν όλη την πορεία μου λένε «τίποτα δεν είναι τυχαίο».

Μπορεί να είναι και έτσι.

Κατά την πρώτη επίσκεψή μου μέσα στον Παρθενώνα και ενώ παρατηρούσα το δάπεδο του περιστυλίου η σκέψη μου πήγε στα λόγια του διάσημου αρχιτέκτονα Ρόμπερτ Σμίρκ που πριν δύο αιώνες καθώς παρακολουθούσε τους ανθρώπους του λόρδου Έλγιν να αποξηλώνουν με βίαιο και άγαρμπο τρόπο τις πλάκες της ζωφόρου είπε:

« ενοχλήθηκα ιδιαίτερα όταν έβλεπα τους εργάτες του Έλγιν να μετακινούν με λοστούς τα μάρμαρα των τοίχων για να αφαιρέσουν ανάγλυφες πλάκες της ζωφόρου. Οι πέτρες που έπεφταν στο δάπεδο του ναού τράνταζαν όλο το έδαφος με ένα βαθύ κενό ήχο που έμοιαζε σαν σπασμωδικό μουγκρητό του πληγωμένου πνεύματος του ναού.

Το 1997 έγινε ο διαγωνισμός για την επεξεργασία των εννέα πρώτων σπονδύλων για τη συμπλήρωση των δωρικών κιόνων του Παρθενώνα. Από όλους τους ενδιαφερόμενους ήμουν ο μόνος που υποσχέθηκα ότι μπορούσα να τηρήσω τις αυστηρές τεχνικές προδιαγραφές της αρχαιότητας με ανοχή σε λάθος 5% του χιλιοστού. Κάποιοι με είπαν τρελό και με αντιμετώπισαν με αμφισβήτηση. Όταν υπέγραψα τη σύμβαση με πολύ δυσκολία συγκράτησα τα δάκρυά μου.

Όλη η διαδικασία που αφορούσε τη διαμόρφωση των σπονδύλων, τη μεταφορά στην Αθήνα,

την ανύψωση στον Ιερό Βράχο μέχρι την τελική παραλαβή από τους τεχνικούς της Ακρόπολης διήρκεσε ένα χρόνο. Μία περίοδος ξεχωριστή

για τη ζωή μου. Μία περίοδος ακατάπαυστης εργασίας φορτισμένη με ανάμεικτα συναισθήματα συγκίνησης, υπερηφάνειας, έντασης, άγχους και μεγάλης αγωνίας. Μεγάλη αγωνία για την επίτευξη του τελικού αποτελέσματος.

Τελικά όλα πήγαν καλά και ένοιωσα ότι είμαι ένας από αυτούς που συμμετέχοντας στην αναστήλωση αυτών των υπέρλαμπρων μνημείων, όπως αναφέρει ο Μανόλης Κορρές:

«θα αποζημιωθούν με μία μορφή αθανασίας

που προσφέρει η αιωνιότητα του πεντελικού μαρμάρου».

Εκτός από τη μεγάλη ικανοποίηση που νοιώσαμε όλοι μας, εγώ, ο γιός μου και οι συνεργάτες μου, υπήρξε κάτι άλλο που θεώρησα ότι ήταν

η καλύτερη ανταμοιβή μου. Άνοιξαν για μένα

οι πόρτες του Παρθενώνα.

Οι αρμόδιοι της Ακρόπολης που είδαν

τις ικανότητές μου, τις γνώσεις μου ,

το ενδιαφέρον και τις ευαισθησίες μου,

μου επέτρεπαν να σκαρφαλώνω στις σκαλωσιές και να μένω ώρες ατελείωτες εξετάζοντας από κοντά τις τεχνικές λεπτομέρειες των κιόνων,

των αετωμάτων, των τριγλύφων, των μετωπών και των γείσων.

Πού να το φανταζόμουν όμως, ότι κάποια στιγμή μετά από 10 χρόνια από την πρώτη συμμετοχή μου στην αναστήλωση του μνημείου οι τεχνικοί του Παρθενώνα θα μου πρότειναν την φιλοτέχνιση τριών νέων τριγλύφων και δύο νέων γείσων.

Να λοιπόν που συνέβη και αυτό.

Τίποτα δεν είναι τυχαίο. Κάποιοι με είπαν και πάλι τρελό και είχαν πολύ δίκαιο.

Γιατί για να επιτύχει κανείς στο πεντελικό μάρμαρο αυτές τις περίτεχνες λεπτομέρειες και

τις φανταστικές ακρίβειες των τριγλύφων και

των γείσων, απαιτείται ικανότητα, γνώση, υπομονή, επιμονή και πολύ τρέλα.

Και πάλι όλα πήγαν καλά και παραδόθηκαν τα τρίγλυφα το 2007 και τα γείσα το 2008.

Πριν όμως ξεκινήσω τις εργασίες, ανέβηκα πολλές φορές εκεί ψηλά πάνω από τους κίονες και καθώς παρατηρούσα με ιδιαίτερη προσοχή

τα καταπληκτικά τεχνικά στοιχεία, πολλές φορές η σκέψη μου ξέφευγε σε άλλες μακρινές εποχές.

Πήγαινα στα σημεία όπου το συνεργείο

του λόρδου Έλγιν στην προσπάθεια του

να αφαιρέσει τις 15 μετώπες συρταρωτά μέσα από τα τρίγλυφα πέταγε τα υπερκείμενα γείσα από ύψος 12 μέτρων, τα οποία κομματιάζονταν επάνω στις βαθμίδες του μνημείου.

Άγγιζα τα τμήματα της ζωφόρου όπου πριονίστηκαν οι ανάγλυφες πλάκες της πομπής των Παναθηναίων και προσπαθούσα να εντοπίσω από εκεί ψηλά που ήμουνα τις θέσεις

των Βρετανών περιηγητών, Έντουαρτ Ντόνγουελ και Έντουαρτ Ντάνιελ Κλάρκ, που ήταν παρόντες στην αρπαγή των γλυπτών και έγραψαν:

Έντουαρτ Ντόνγουελ «….. Δοκίμασα τη λύπη και την ταπείνωση να παραστώ ενώ ο Παρθενώνας γυμνώνονταν από τα λαμπρότερα γλυπτά. Μερικά δε από αυτά ρίχνονταν καταγής από ύψος 12 μέτρων. Στρέφαμε με αποτροπιασμό το πρόσωπό μας να μη δούμε αυτές τις βέβηλες πράξεις που κατέστρεφαν ότι παρήγγειλε η υψηλή διάνοια

του Περικλή και ότι εκτέλεσε η μεγαλοφυΐα

του Φειδία ».

Ο Έντουαρτ Ντάνιελ Κλαρκ περιέγραφε τη σκηνή της απόσπασης μιας μετώπης η οποία ξέφυγε από τα χέρια των εργατών και κομματιάστηκε πέφτοντας επάνω στις μαρμάρινες βαθμίδες

του Παρθενώνα. « …. Είδαμε με θλίψη το κενό που δημιουργήθηκε από την αφαίρεση

της μετώπης. Όλοι οι ηγεμόνες όσα μέσα και πλούτη και αν διαθέτουν δε θα μπορέσουν ποτέ να αποκαταστήσουν αυτήν τη ζημία ».

Για την κλεμμένη Καρυάτιδα, την ξενιτεμένη Κόρη των Αθηνών έχω ευαισθητοποιηθεί τόσο που έχει γραφτεί στον τύπο ότι είμαι ερωτευμένος μαζί της. Πολλές φορές βρέθηκα το σούρουπο εκεί κοντά στις πέντε αδερφές της και στα αυτιά μου αντηχούσε η περιγραφή του Βρετανού περιηγητή Νorth Ντάγκλας που έγραψε

« Ο υπηρέτης του Διοικητή της Ακρόπολης μου επιβεβαίωσε ότι οι πέντε Καρυάτιδες που έχασαν την αδερφή τους, τα βράδια εξέφραζαν τη λύπη τους με θλιβερούς αναστεναγμούς και όταν άκουγε αυτό το παράπονο ένοιωθε τόση συγκίνηση που αναγκαζόταν να απομακρυνθεί ».

Τα ποιήματα του Κωστή Παλαμά και της Κικής Δημουλά με συγκλόνισαν και δεν μπορεί να μην συγκλονίσουν κάθε πολιτισμένο άνθρωπο.

…..Μετά από τόσα που έχω διαβάσει για την Καρυάτιδα, φανταστείτε τον ψυχισμό μου όταν τον Ιούλιο του 2002 βρέθηκα στο Βρετανικό Μουσείο και καθώς περνούσα από ένα στενό και σκοτεινό διάδρομο πήγαινα να συναντήσω την ξενιτεμένη αδερφή μας.

Φανταστείτε την θλίψη που ένοιωσα όταν την

βρήκα επιτέλους καταχωνιασμένη σε ένα τελείως ακατάλληλο χώρο, σε ένα πραγματικό κελί. Φορτωμένη με ένα τσιμεντένιο δοκάρι στο κεφάλι, διακόσια χρόνια τώρα στηρίζει ένα πατάρι του Βρετανικού Μουσείου. Φανταστείτε όμως την οργή και την αγανάκτησή μου όταν αντίκρισα μία παρέα επισκεπτών να περιμένουν στη σειρά για να γαντζωθούν από τις εύθραυστες πτυχώσεις του ενδύματός της, να την αγκαλιάσουν και να φωτογραφηθούν μαζί της. Ένας νεαρός για να διασκεδάσει την συντροφιά του είχε επιδοθεί σε άσεμνες χειρονομίες…

……….Τρεις ώρες έκανα συντροφιά στην Καρυάτιδα και όσο ήμουνα κοντά της έκανα χρέη φύλακα και δεν άφηνα κανέναν να την πλησιάσει. Την άγγιξα και ένοιωσα την ανάσα της στα δάχτυλά μου.

Με κυρίευσε ρίγος.

Λες και αναστήθηκε! Με αναγνώρισε και δέχτηκε με ανακούφιση το χάδι μου.

ΕΝΑ ΧΑΔΙ ΑΔΕΛΦΙΚΟ, ΕΝΑ ΧΑΔΙ ΕΛΛΗΝΙΚΟ.

Ξαφνικά άκουσα παιδικές φωνές, γνώριμες φωνές.

Ήταν μία ομάδα από ένα ελληνικό σχολείο.

Καθώς πλησίαζαν τα άκουσα να σιγοψιθυρίζουν:

“ Τα μάρμαρά μας. Μας τα κλεψαν ’’.

Μόλις αντίκρισαν την Καρυάτιδα αναφώνησαν όλα μαζί:

“ αχ, η Καρυάτιδα! αχ, η Καρυάτιδα! ’’

Τα κάλεσα κοντά μου και τα παρότρυνα να δώσουν και αυτά ένα χάδι στην ξενιτεμένη Κόρη των Αθηνών.

ΕΝΑ ΧΑΔΙ ΑΔΕΛΦΙΚΟ, ΕΝΑ ΧΑΔΙ ΕΛΛΗΝΙΚΟ.